Merhaba sevgili okurlar, bu yazımda sizlere Atatürk’ün matematik hayatının ilkokulda matematik öğretmeninden Kemal ismini almasından daha ötede olduğundan bahsedeceğim.
Tabi ki matematik öğretmeninin onun hayatında ki önemi küçümsenemez. Zira Atatürk’ün matematiğe karşı olan ilgisi, matematik zekası ve yeteneği matematik öğretmeni Yüzbaşı Mustafa Efendi tarafından keşfedilmiştir. Atatürk ilerleyen yıllarda bu ilgisini bir geometri kitabı yazarak göstermiştir. Ayrıca Sivas’ta ziyarete gittiği bir lisede geometri dersi anlatmıştır.
Ziyareti esnasında kullanılan kelimelerin zorluğu dikkatini çekmiş ve bizlere bilimi daha anlaşılır kılmak için birçok terimi Türkçeleştirmiştir. Bende sizler için bu terimlerin ve eskilerinin de bulunduğu bir liste hazırladım.
Taksim = Bölme
Harici kısmet = Bölüm
Kabiliyeti taksim = Bölünebilme
Muhiti daire = Çember
Amudi = Dikey
Kat’ı mükafti = Parabol
Hattı mümas = Teğet
Kaaide = Taban
Ufkî = Yatay
Mukavves = Eğri
Kutur = Çap
Nısf-ı kutur = Yarıçap
Mesâha-i Sathiyye = Alan
Zâviye = Açı
Re’sen mütekabil zâviyeler = Ters açılar
Zâviyetân-ı mütevâfıkatân = Yöndeş açılar
Kaim zaviyeli müselles = Dik üçgen
Şibh-i münharif = Yamuk
Müselles-i mütesâviyü’l-adlâ’ = Eşkenar üçgen
Müselles-i mütesâviyü’ssâk eyn = İkizkenar üçgen
Bunlar yalnızca benim dikkatimi çekenler. Daha onlarcası var belki de. Eğer Atatürk bu çevirileri yapmamış olsaydı bizler bugün” Müsellesin sathı yatalay, dikeley zarbının müsavatına müsavidir.” gibi cümleler kuracaktık. Neyse ki biz buna sadece ” Üçgenin alanı tabanı ile yüksekliğinin çarpımının yarısına eşittir.” diyoruz. 🙂
Zülal Melek 